Жалпы сөйлеу тілінің дамымауы —есту қабілеті және интеллект бұзылмаған сөйлеу жүйесінің барлық құрамдас бөліктерінің қалыптасуы бұзылған яғни (айтылым қиындықтары, лексикалық, грамматикалық, фонематикалық компоненттерді қалыптастырудағы қиындықтар) балалық шақтағы тәуелсіз немесе күрделі сөйлеу бұзылысы. Жалпы сөйлеу тілінің дамымауы термині невропатолог дәрігердің диагнозы емес, сөйлеу сапасының логопедиялық анықтамасы болып табылады.
Жалпы сөйлеу тілінің дамымауы түсінігі логопедиялық классификацияға жатады. Жалпы сөйлеу тілінің дамымауы жүйелі бұзылыс құрылымында болуы мүмкін (алалия, аутистикалық спектрдің бұзылуы, генетикалық синдромдар)
Себептері
Жалпы сөйлеу тілінің дамымауының себептері мыналар болуы мүмкін:
- инфекция және интоксикация, жүктілік кезінде анада болатын(ерте немесе кеш токсикоз);
- резус- факторы немесе топтық тиістілігі бойынша ана мен ұрық қанының сәйкессіздігі;
- босану кезеңінің патологиясы (босану жарақаты және босану кезіндегі патология);
- бала өмірінің алғашқы жылдарындағы орталық жүйке жүйесінің аурулары және бас миының зақымдануы;
- тәрбиелеу мен оқытудың қолайсыз жағдайлары психикалық депривация;
Жалпы сөйлеу тілінің дамымауы көріністері мен диагностикасы
Жалпы сөйлеу тілінің дамымауы сөйлеу патологиясының әртүрлі формаларымен бірге жүруі мүмкін екеніне қарамастан, балаларда сөйлеу әрекетінің жүйелі бұзылыстарын көрсететін типтік көріністер бар.
- кейінірек сөйлеу кезіндегі алғашқы сөздері 3-4, кейде 5 жаста пайда болады;
- сөйлеу аграмматикалық және жеткіліксіз фонетикалық жақтау;
- бала өзіне айтылған сөзді түсініп, өз ойын дұрыс айта алмайды;
- жалпы сөйлеу тілі дамымаған балалардың сөйлеуін түсіну қиындық туғызады;
- сөйлеу белсенділігі төмен;
- сөйлеу жеткіліксіздігінің сыналуы;
- сөйлеу және ақыл-ой дамуының біркелкі еместігі;
Жалпы сөйлеу тілі дамымаған балалардың барлығында әрқашан дыбыстық айтылу бұзылыстары, фонематикалық естудің дамымауы, сөздік қор мен сөйлеудің грамматикалық құрылымының қалыптасуында айқын артта қалу байқалады.
Түзету
Жалпы сөйлеу тілінің дамымауын кешенді түзету компоненттерінің бірі логопед маманымен жүйелі сабақтар өткізу болып табылады. Логопедиялық массаж сонымен қатар дыбыстың айтылуын жақсарту үшін сөйлеу бұлшықеттерін қалыпқа келтіруге ықпал етеді. Сонымен қатар, мидың сөйлеу аймақтарын белсендіру және қанмен қамтамасыз етуді жақсарту үшін микроток рефлексологиясы және ноотропты препараттармен жалпы сөйлеу тілінің дамымауы үшін дәрілік терапия қолданылады.
