Психикалық дамуының кешігуі — жеке психикалық функциялардың дамуында белгілі бір жас үшін қабылданған (есте сақтау, зейін, ойлау қабілеті, эмоционалды ерікті сфера) психологиялық нормалардан артта қалған кездегі психикалық дамудың қалыпты қарқынының бұзылуы.
Психикалық дамудың кешігуі категория ретінде тек мектепке дейінгі және бастауыш мектеп жасында қолданылады, егер осы кезеңнің соңына қарай психикалық функциялардың дамымауының белгілері болса, онда олар қазірдің өзінде конституциялық инфантилизм немесе жағдайға сәйкес келетін басқа терминдерді қолданады.
Себептері
Психикалық дамуы кешігуінің себептері мынадай:
- Биологиялық:
- жүктілік патологиясы (ауыр токсикоз, құрсақішілік инфекциялар, интоксикация, жарақаттар, қан жүйесіндегі қақтығыстар) жатырішілік ұрықтың гипоксиясы;
- шала туылу;
- асфиксия және босану кезіндегі жарақат;
- инфекциялық, улы, травматикалық, бала дамуының ерте кезеңдеріндегі ауыр созылмалы соматикалық аурулар көру және есту кемістігіне байланысты сенсорлық жетіспеушілік.
- генетикалық жағдай (тұқым қуалайтын зат алмасу аурулары, инфантилизм мен олигофренияның тұқым қуалайтын түрлері, гендік мутация және т.б.).
- Әлеуметтік:
- бала өмірінің ұзақ мерзімді шектеуі;
- тәрбиенің қолайсыз жағдайлары бала өміріндегі психотравматикалық жағдайлардың жиі болуы;
- педагогикалық немқұрайлылық.
Тексеру
Әдетте, психикалық дамуы тежелуі балалар невропатологы немесе психиатр дәрігері анамнезді жан-жақты зерттегеннен кейін және аппаратты әдіспен қарауда (ЭЭГ, УЗДГ) баланың психикалық дамуы тежелген психикалық ауруының патологиялық дамуының басқа нұсқаларын алып тастағаннан кейін диагноз қояды. Көбінесе психикалық дамудың тежелуі - бұл неврологиялық бұзылулармен немесе баланың ерекше өмірлік жағдайымен бірге жүретін диагноз.
Дәрігер психикалық дамудың тежелуі диагнозын қойғаннан кейін баланы логопед маманы мен нейропсихолог маманы тексереді, жетіспейтін функцияларды анықтаудағы кідірістердің сапасы мен механизмін нақтылау және нейропсихологиялық және логопедиялық статусты дәлірек орнату (мысалы мысалы, бағдарламалау және басқару сферасының қалыптаспауы, шаршаудың жоғарылауы, праксис немесе гнозис сферасының қалыптаспауы, ойлаудың немесе эмоционалды-еріктік сфераның ерекшеліктері, алалия және т.б).
Түзету
Психикалық дамудың тежелуін жеңу үшін көп жағдайда невропатолог дәрігер кідірістің неврологиялық себептерін жою үшін дәрі-дәрмек тағайындаған кезде кешенді мультидисциплинарлық тәсіл қажет, сонымен қатар терапияға медициналық-педагогикалық бейіндегі мамандар да қатысады.
Нейропсихолог маманы артта қалған психикалық функциялардың қалыптасуы мен дамуымен айналысады. Логопед маманы сөйлеуді дамыту, белсенді және пассивті сөздік қорын қалыптастыру бойынша жұмыс істейді, болашақта дислексия мен дисграфияның дамуын болдырмау үшін жазу мен оқуды дамыту бойынша жұмыс жасайды. Кейбір жағдайларда массаж курсы, қолмен терапия, остеопатикалық емдеу қажет.
